Прыбужскае Палессе

Прыбугскае Палессе

• Агульная інфармацыя
• Бязвізавы рэжым
• Раслінны і жывёльны свет
• Азёры і рэкі
• Насельніцтва і культура
• Мэты і задачы рэзервату
• Карысныя спасылкі

Агульная інфармацыя

Біясферны рэзерват «Прыбугскае Палессе» размешчаны ў басейне ракі Заходні Буг на тэрыторыі Брэсцкага і Маларыцкага раёнаў Брэсцкай вобласці, на мяжы з Польшчай і Ўкраінай. Папярэднікам рэзервату быў Рэспубліканскі ландшафтны заказнік з аднайменнай назвай «Прыбугскае Палессе», які быў створаны Пастановай Рады Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 30 траўня 2003 г. у паўднёвай частцы Брэсцкага раёна на плошчы 7950 га.
У 2003 гаду на базе заказніка рашэннем Брэсцкага аблвыканкама абвешчаны біясферны рэзерват «Прыбугскае Палессе», плошча якога значна больш плошчы заказніка і складае 48024 га. У 2004 году рэзерват «Прыбугскае Палессе» атрымаў афіцыйны статут біясфернага рэзервату ЮНЭСКА. У 2012 году ўвайшоў у склад трансмежнага біясфернага рэзервату «Заходняе Палессе», размешчанага на тэрыторыі Беларусі, Украіны і Польшчы.

Рэльеф рэзервату Прыбугскае Палессе прадстаўлен спалучэннем формаў рознага ўзросту і паходжання. Асноўную частку плошчы рэзервату займае водна-ледніковая раўніна, на тэрыторыі якой сустракаюцца забалочаныя паніжэнні, якія ўзніклі на месцы былых азёр. Адметнай асаблівасцю ландшафтаў Прыбугскага Палесся з'яўляецца наяўнасць шматлікіх выдмаў – пяшчаных узгоркаў па берагах рэк, азёр. Вышыня выдмаў можа даходзіць да 25 метраў, а даўжыня да сотняў метраў. Тэрыторыю рэзервата пераважна займаюць лясы (62% тэрыторыі), балоты і водныя ўгоддзі (6,4% тэрыторыі). Асаблівая каштоўнасць прыроды гэтай ахаванай тэрыторыі складаецца ў тым, што парадку 72% яе пляцы займаюць участкі, якія не былі крануты рукой чалавека, у сувязі з чым тут назіраецца высокі ўзровень біялагічнай разнастайнасці.

Бязвізавы рэжым і спосабы праезду

Біясферны рэзерват «Прыбугскае Палессе» размешчаны прыблізна ў 37 км на поўдзень ад Брэста. Тэрыторыя рэзервату ўваходзіць у турысцка-рэкрэацыйную зону «Брэст», для наведвання якой замежныя грамадзяне 77 краін могуць скарыстацца бязвізавым рэжымам. Турысцка-рэкрэацыйная зона ўключае горад Брэст, Брэсцкі, Жабінкаўскі, Камянецкі, Пружанскі раёны Брэсцкай вобласці, Свіслацкі раён Гарадзенскай вобласці.

Увядзенне бязвізавага рэжыму на гэтай зоне дазваляе атрымаць асалоду ад прыгажосці не толькі ўнікальнага прыроднага аб'екта, але і сумясціць яго наведванне са прагулкамі па Брэсце. Для таго, каб скарыстацца такой магчымасцю неабходна папярэдне атрымаць у адной з сертыфікаваных турыстычных арганізацый дакументы, якія прадстаўляюць грамадзянам права на індывідуальнае або групавое наведванне турысцка-рэкрэацыйнай зоны «Брэст», а пры ўездзе мець пашпарт, дамова медыцынскага страхавання, што распаўсюджвае сваё дзеянне на тэрыторыю Рэспублікі Беларусь і які прадугледжвае страхавую суму не ніжэй 10 000 еўра, а таксама запоўнены бланк міграцыйнай карты і грашовыя сродкі ў суме, эквівалентнай не менш чым 2 базавым велічыням, усталяваным у Рэспубліцы Беларусь, на кожны дзень знаходжання. Пры гэтым важна выконваць галоўныя ўмовы бязвізавага рэжыму - знаходзіцца толькі на тэрыторыі турысцка-рэкрэацыйнай зоны «Брэст» на тэрмін не больш за 10 сутак, а таксама перасякаць дзяржаўную мяжу праз строга ўсталяваныя пункты пропуску.

Раслінны і жывёльны свет

Раслінны і жывёльны свет біясфернага рэзервату Прыбугскае Палессе дзівіць сваёй разнастайнасцю, якое з'яўляецца вынікам захавання ўнікальных натуральных прыродных умоў. Вялікую частку тэрыторыі займаюць лясы, у якіх прадстаўлена ўся разнастайнасць лясоў Беларускага Палесся. На тэрыторыі рэзервату сустракаюцца знікаючыя, вылучна рэдкія для Беларусі супольнасці пяшчаных сенажацяў і поймавыя лясы. Тут расце 910 відаў вышэйшых раслін, 44 рэдкіх і ахоўваных Чырвонай кнігай відаў раслін і грыбоў. Для чыставуста велічнага «Прыбугскае Палессе» з'яўляецца адзіным месцам вырастання ва Ўсходняй Еўропе, а для шчыталістніка звычайнага і мытніка ляснога – у Беларускім Палессі. Напачатку 1990-х гадоў на тэрыторыі рэзервату адзначана новае для Беларусі драўняная расліна – амела аўстрыйская.

Жывёльны свет таксама не адстае па разнастайнасці ад расліннага. Найболей вывучанай групай з'яўляюцца хрыбетныя жывёлы, якіх тут вядома 310 відаў. Таксама тут жывуць каля 40 відаў рыб, 13 відаў земнаводных, 7 відаў паўзуноў, 238 відаў птушак, 62 відаў млекаспажыўцоў (больш чым на любой іншай ахоўныя тэрыторыі Беларусі) і больш 18 тыс. відах бесхрыбтовых. Тут жывуць 44 відаў птушак, 9 відаў млекаспажыўцоў, 2 віда рэптылій, 2 віда амфібій, 2 віда рыб, і каля 30 відаў бесхрыбтовых жывёл уключаных у трэцяе выданне Чырвонай кнігі Рэспублікі Беларусь. Найболей багатая і разнастайная арнітафауна. Унікальнымі насельнікамі рэзервату на тэрыторыі Беларусі з'яўляюцца балотная чарапаха (аднагодка дыназаўраў), а таксама зялёны дзяцел (адзін з самых рэдкіх відаў дзятлаў Рэспублікі Беларусь). Водныя аб'екты, асабліва сажалкі, з'яўляюцца месцам рассялення і гнездавання больш ста відаў птушак, у тым ліку і занесеных у Чырвоную кнігу. Тут знаходзіцца калонія вялікай белай чаплі, гняздуюцца белавокі нырэц, малы погоныш, вялікі бугай, чорны бусел, пугач і інш.

Азёры і рэкі

Гідраграфічную сетку заказніка фармуе рака Заходні Буг з прытокам Копаюўка, возера Сяляхі і сістэма сажалак у раёне д. Камароўка. Галоўная рака рэзервату – Заходні Буг, якая дзякуючы працягламу памежнаму рэжыму захавала натуральнае рэчышча і першародную прыроду ў пойме. Прыбугскае Палессе па праве завуць азёрным краем. Тут знаходзіцца сем азёр Сяляхі, Рагазнянскае, Белае, Таемнае, Чорнае, Мяднянскае, Страдечскае, адно вадасховішча – Архова, сістэма сажалак рыбгаса «Страдач». Буйнейшым вадаёмам з'яўляецца сажалка Таварная, якая ўваходзіць у сістэму штучных вадаёмаў рыбгаса «Страдач». Сярэдняя забалочанасць тэрыторыі – каля 28%. Таксама «Прыбугскае Палессе» уключана ў Сусветны спіс водна-балотных угоддзяў міжнароднага значэння.

Насельніцтва і культура

Важнай асаблівасцю Прыбугскага Палесся з'яўляецца яго размяшчэнне на стыку трох культур: беларускай, украінскай і польскай, у выніку чаго тут назіраецца зліццё этнічных традыцый, які выяўляецца ў побыце, абрадах і асабліва ў мове. У вёсках захаваліся элементы старой планоўкі, характэрнай для тэрыторыі дадзенага рэгіёна. Уласцівы рэгіёну і унікальныя мясцовыя традыцыі пабудовы хат і гаспадарчых пабудоў. Шматлікія сядзібы, змешчаныя на ўскраінах вёсак, пабудаваны па прынцыпе хутарскіх гаспадарак.

Драўляныя цэрквы сталі своеасаблівай візітнай карткай рэгіёна. Найстарыя храмы рэгіёна — Чэрская Свята-Міхайлаўская царква (пачатак ХVІІ у.), Іллінская ў в. Дубок (канец ХVIII у.) і Свята-Праабражэнская ў в. Медна (ХVIII у.) з'яўляюцца выдатнымі прыкладамі палескага культавага дойлідства. У Дамачава захаваліся царква Святога Лукі (1905 г.) і касцёл Бязгрэшнага зачацця найсвятейшей Панны Марыі (сярэдзіна ХІХ у.). У вёсцы Дубіца знаходзіцца чыгуначная станцыя канца XIX стагоддзя, якая захавалася да нашых дзён і працягвае сваю працу да гэтага часу.
У вёсцы Тамашоўка знаходзяцца ваенныя могілкі часоў 1-й Сусветныя вайны, якія маюць міжнародны статут, на якім пахаваны вайскоўцы Расійскай імперыі, кайзераўскай Нямеччыны, Аўстра-Вугоршчыны, Польшчы. У Тамашоўке таксама знаходзіцца адзіны ў Беларусі Музей касманаўтыкі, а ў вёсцы Камароўка захавалася родная хата беларускага касманаўта Пятра Клімука. У вёсцы Леплеўка знаходзіцца Помнік дзецям - ахвярам фашызму, якіх тут 23 верасня 1942 года расстраляла група немцаў.

Мэты і задачы біясфернага рэзервату «Прыбужскае Палессе»

Дзяржаўная прыродаахоўная ўстанова «Рэспубліканскі заказнік «Прыбугскае Палессе» створана ў мэтах кіравання прыродным комплексам размешчаным у межах тэрыторыі заказніка і біясфернага рэзервату. Мэтай дзейнасці Ўстановы з'яўляецца ўсебаковае задавальненне запатрабаванняў грамадзян, грамадствы, дзяржавы ў захаванні прыродных комплексаў і аб'ектаў прыродаахоўных тэрыторый.

Асноўнымі задачамі біясфернага рэзервату «Прыбужскае Палессе» з'яўляюцца:

• забеспячэнне ўмоў захавання ў натуральным стане прыродных комплексаў і аб'ектаў, змешчаных на яго тэрыторыі;
• арганізацыя выканання прыродаахоўных мерапрыемстваў на ААПТ і забеспячэнне выканання ўсталяванага рэжыму яе аховы і выкарыстання;
• арганізацыя і вядзенне натурных назіранняў, накіраваных на вывучэнне прыродных комплексаў і аб'ектаў, на адзнаку і прагноза экалагічнага становішча, распрацоўку навуковых асноў аховы прыроды, захаванне біялагічнай і ландшафтнай разнастайнасці, узнаўленне і рацыянальнае выкарыстанне прыродных рэсурсаў, удзел у правядзенні маніторынгу навакольнага асяроддзя;
• экалагічная асвета насельніцтва і прапаганда аховы навакольнага асяроддзя;
• захаванне прыроднага комплексу як гістарычна які склаўся ландшафту і генетычнага фонду расліннага і жывёльнага свету;
• арганізацыя і ажыццяўленне экалагічнай адукацыі, асветы і выхаванні насельніцтва;
• захаванне культурнай спадчыны (аб'ектаў этнаграфіі, археалогіі, гісторыі і інш.);
• арганізацыя турызму;
• вядзенне комплекснай гаспадаркі на аснове навукова-абгрунтаваных традыцыйных тэхналогій і перадавых дасягненняў прыродакарыстання;
• ажыццяўленне гаспадарчай і іншай дзейнасці ў адпаведнасці з усталяваным рэжымам аховы і выкарыстанні тэрыторыі заказніка і біясфернага рэзервату.

Для захавання ўнікальнай прыроды тэрыторыя біясфернага рэзервату «Прыбужскае Палессе» падпадзяляецца на тры зоны:

• Асноўная зона (А) (4.367 га ці 9,1% тэрыторыі рэзервату) уключае ўчасткі тэрыторыі з найболей каштоўнымі экасістэмамі, для якіх усталяваны найболей строгія абмежаванні дапушчальнага прыродакарыстання.
• Буферная зона (У) (25.337 га ці 52,8% тэрыторыі рэзервату) уключае адносна малапарушаныя прыродныя ландшафты, для якіх не прадугледжваецца змена ці інтэнсіфікацыя традыцыйнага землекарыстання.
• Знешняя пераходная зона (З) (18.380 га ці 38,1%) уключае зямельныя ўчасткі, неабходныя для забеспячэння ў сапраўдным і будучым устойлівага, інтэнсіўнага і па-экалагічнаму збалансаванага развіцця тэрыторыі.

Біясферны рэзерват «Прыбужскае Палессе» з'яўляецца пілотнай тэрыторыяй праекта «Садзейнічанне пераходу Рэспублікі Беларусь да «зялёнай» эканомікі», які фінансуецца Еўрапейскім звязам і рэалізоўваецца Праграмай развіцця ААН. У рамках рэалізацыі праекта абсталёўваецца экалога-інфармацыйны цэнтр з магчымасцю месцавання турыстаў.

Карысныя спасылкі:

• Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26.12.2017 N 462 Пра ўсталяванне бязвізавага парадку ўезду і выезду замежных грамадзян
  
• Пастанова Рады Міністраў Рэспублікі Беларусь Пра меры па рэалізацыі Ўказу Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26 снежня 2017 г. N 462